وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ(۶۰)
و پروردگارتان فرمود مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم در حقيقت كسانى كه از پرستش من كبر مى ‏ورزند به زودى خوار در دوزخ درمى ‏آيند.

چه چیز مرده را نفع میرساند:

۱- دادن صدقه از طرف او
۲- علم نافع که در عقب خود گذاشته است
۳- اولاد صالح که برای او دعا میکند
ابوهریره رضی اللّه عنه میگوید: "که نبی صل اللّه وعلیه وسلم فرمود وقتی که انسان بمیرد پس سلسله اعمال او بسته میگردد بغیر از سه چیر: یکی صدقه جاریه است دوم چنین علمی است که مردم از آن فائده بگیرند سوم اولاد نیک و صالح است که برای او دعا کند" - (جامع ترمذی حدیث نمبر ۱۳۷۶)

صدقه کردن از طرف مرده:

از نوشته های اسلامیک این اشاره شده است که مرده از صدقه های که از طرف شخص زنده بنام مرده داده میشود نفع میبرد و از دعاهای که برای او میکند ، پس اگر صدقه کننده در دادن صدقه خود بنام مرده مخلص باشد و برای او دعا میکند مرده از آن نفع میبرد و به کسی که برای مرده دعا میکند و بنام او صدقه میدهد به رحمت و بخشش اللّه تعالٰی نیز اجر وثواب داده میشود ، این برای او کافی است که اللّه تعالٰی از اخلاص و اعمال نیک او باخبر است و اللّه تعالٰی هردو جانب را اجر و ثواب میدهد ، و این که مرده کسی را که بنام او نیکی میکند می شناسد در شریعت کدام دلیلی برآن نیست ، این بک مسئله غیب است که بجز از وحی از جانب اللّه تعالٰی به نبی صل اللّه وعلیه وسلم به طریقه دیگری فهمیده نمی شود -
دادن صدقه از جانب مرده مرده را نفع میدهد و ثواب آن به مرده میرسد مطابق به اجماع مسلمانان ، همچنان صدقه کننده نیز از این اجر وثواب برابر میبرد ، که در حدیث صحیح (۱۰۰۴) امام مسلم از عایشه رضی اللّه عنها روایت مکیند:
یک شخص خدمت نبی صل اللّه وعلیه وسلم حاضر شد و گفت: ائ رسول اللّه تعالٰی صل اللّه وعلیه وسلم مادر من ناگهانی وفات یافته است و او هیچ وصیتی نکرده است ، گمان من در باره او است که اگر سخن گفته میتوانست او ضرور صدقه میکرد اگر حالا من از جانب او صدقه کنم برای او اجر آن میرسد؟ شما صل اللّه وعلیه وسلم فرمودید: "بلی"
النووي رحمة اللّٰه علیه گفت: که این حدیث نشان میدهد که این جائز است و ترغیب داده میشود که از جانب مرده صدقه داده شود که ثواب آن به مرده میرسد و او را نفع میدهد و نیز صدقه کننده را نفع میدهد ، براین اجماع همه مسلمانان است -
مصرف صدقه در همه امور خیریه و به محتاجان داده شده می تواند -

صدقه جاریه:

صدقه جاریه صدقه است که شخصی در زندگی خود این کار خیر را کرده باشد و بعد از مرگ او به او نفع آن میرسد صدقه جاریه یک نوع از وقف است ،مانند برای جهاد در راه اللّه تعالٰی ، تعمیر کردن مساجد ، کاشتن درختان ، حفرکردن چاها ، چاپ کردن و تقسیم کردن مصحف های قرآن کریم ، ساختن پل ها و تولید کردن و تقسیم کردن ذرایع معلوماتی نفع دهنده به مردم -
از ابوهریره رضی اللّه عنه روایت است , نبی صل اللّه وعلیه وسلم فرمود: "مومن را که بعد از وفات او عمل نیک میرسد ، در آنها این نیز است: تعلیم علم را داد و اورا پخش کرد ، اولاد نیک که در عقب خود بگذارد ، نسخه قرآن کریم که به کسی در وراثت برسد ، مسجد که اورا تعمیر کرد ، مسافر خانه که اورا قائم ساخت ، نهر که آنرا جاری ساخت یا صدقه که در زندگی خود در حالت صحت خود کشید ، ثواب این همه بعد از مرگ او به او میرسد" - (ابن ماجه ۲۴۲)
از ابن عمر رضی اللّه عنه روایت است که به عمر بن خطاب رضی اللّه عنه در خیبر یک قطعه زمین رسید پس برای مشوره کردن به خدمت نبی صل اللّه وعلیه وسلم حاضر شد - عرض کرد: رسول اللّٰه صل اللّه وعلیه وسلم در خیبر به من یک قطعه زمین رسیده است - در نزد من من از این مال نفیس تر هیچ گاه نیافته ام - شما متعلق به این به من چه حکم میدهید؟ شما صل اللّه وعلیه وسلم فرمودید: "اگر میخواهید پس اصل زمین را در ملکیت خود نگهدارید و پیداوار اورا صدقه کنید" پس رضی اللّه عنه با این شرط ، این زمین را صدقه کرد که نه این فروخته شود ونه این هدیه شود ، و نه در این وراثت جاری میشود - این را شما به محتاجان ، خویشاوندان ، در آزاد کردن غلام ، برای تبلیغ و اشاعت دین اللّه تعالٰی و برای مهمانان وقف کردید - همچنین کسی که انتظام و نگهداری آنرا کند به طریقه معروف خود بخورد و دیگران را بخوراند بر او هیچ الزامی نخواهد بود - لیکن خوردن خود او و خوردن دیگران را برای جمع کردن مال نباشد - راوی حدیث (ابن عون) می گوید - وقتی که من ذکر این حدیث را به ابن سیرین کردم پس ایشان فرمودند که متولی از این اراده جمع کردن مال را نداشته باشد -

حج کردن برای مرده:

از ابن عباس رضی اللّه عنه روایت است ایشان گفتند: یک شخص به خدمت نبی صل اللّه وعلیه وسلم حاضر شد و گفت :
خواهر من نظر حج کردن را کرده بود لیکن او مرده است نبی صل اللّه وعلیه وسلم فرمود: "اگر به ذمه آن کدام قرض می بود آیا آن را ادا میکرد؟" او گفت: بلی - شما نبی صل اللّه وعلیه وسلم فرمودید: "پس قرض اللّه تعالٰی را نیز ادا کن زیراکه او زیاده حقدار این سخن است که قرض آن ادا کرده شود" -(بخاری ۶۶۹۹)

قربانی کردن برای مرده:

۱- وقتی که قربانی برای مرده میکند و همچنین برای زنده ها میکند مانند که یک شخص قربانی را برای خود و برای فامیل خود میکند و نیت آنهای را که زنده است و نیز آنهای را وفات شده اند میکند این جائز است و دلیل برآن این است که نبی صل اللّه وعلیه وسلم قربانی را از طرف خود و فامیل خود میکرد که بعضی از اعضای فامیل آن درگذشته بودند -
نبی صل اللّه وعلیه وسلم از طرف خود و از طرف فامیل خود یک گوسفند را قربانی میکرد -
۲- وقتی که یک شخص وصیت برای قربانی کردن میکند بجا کردن وصیت او ضروری است بجز از اینکه قدرت مالی اورا ندارد دلیل براین این آیت قرآن است:
پس هر که بدل کند وصیت را بعد از آنکه شنید آنرا پس هرآئینه گناه (بدل کردن) آن بر کسانیست که بدل می کنند وصیت را هر آئینه اللّه تعالی بر هر چه شنوا و بر هر چه داناست - (سوره البقره آیت ۱۸۱)
۳- کردن قربانی مستقل برای مرده از نبی صل اللّه وعلیه وسلم ثابت نیست ، نبی صل اللّه وعلیه وسلم نه برای اعضای فامیل ایشان که در گذشته اند و نه برای کاکای در گذشته خود که حمزه رضی اللّه عنه بود قربانی نکرده است -

علم نافع را که از خود گذاشته است:

در علم نافع همه علوم دینی و علم دنیوی که برای دیگران نفع میرساند داخل است ولی علوم دینی درجه اولیت را دارد -

اولاد صالح که از خود گذاشته است:

و رسول اللّٰه صل اللّه وعلیه وسلم فرمود: در جنت درجه آدم بلند کرده میشود او میگوید: از سبب چه شد؟ به او گفته میشود از سبب دعای مغفرت کردن فرزندت برای تو - (سنن ابن ماجه 3660-1)

دعا خواستن برای میت

در مورد دعا و خواستن مغفرت خود اللّه تعالٰی می فرماید:
"و آنان که می آیند بعد از ایشان میگویند ای پروردگار ما بیامرز مارا و برداران مارا آنکه پیش از ما حاصل کرده اند ایمان را و میانداز در دل ما هیچ اندوه برای آنان که ایمان آوردند ای پروردگار ما هرآئينه توئی شفقت کنندهٔ رحم کننده -(سوره الحشر آیت ۱۰)
از سیدنا عثمان بن عفان رضی اللّه عنه روایت است که نبی صل اللّه وعلیه وسلم وقتی که میت را دفن کرده فارغ میشد پس بر قبر درنگ میکرد و می گفت: "برای برادر خود استغفار کنید و دعا ثابت قدمی کنید بیشک حالا از او سوال می شود" - امام ابوداؤد (نام پدر یک راوی سند عبدالله را) بحیر بن ریسان بیان کرد - (ابوداؤد ۳۲۲۱)
این مستحب است که بر قبر مرده رفته برای او دعا شود -

خلاصه:

ثابت از نصوص شرعی این است که ثواب حج از طرف مرده ، ثواب صدقه دادن برای مرده ، ثواب صدقه جاریه و ثواب دعاها از طرف زنده برای مرده میرسد و مرده را نفع میدهد -