وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ(۶۰)
و پروردگارتان فرمود مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم در حقيقت كسانى كه از پرستش من كبر مى ورزند به زودى خوار در دوزخ درمى آيند.
آذکار ودعاهای که میتوانید در نماز ها بخوانید:
قبل از وضو گفته شود «بِسمِ اللهِ» گفته شود، وبعد از وضوء این دعا را بخواند:
أَشْهَدُ أَنْ لا إِلٰهَ اِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ (شهادت میدهم به اینکه هیچ معبودی (و حاکمی و شارعی) بجز الله وجود ندارد در حالیکه او تک و تنها بوده و هیچ شریکی ندارد و شهادت میدهم به اینکه محمد بنده و فرستاده اوست) .
اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَاجْعَلْنِی مِنَ الْـمُتَطَهِّرِینَ (بار اللّه تعالٰی مرا از توبه کنندگان و پشیمان کنندگان از گناهان و از پاکان قرار بده) .
از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که می گوید: درحالی که مردم پشت سر ابوبکر رضی اللّه عنه نماز می خواندند، رسول الله صلی الله علیه وسلم پرده را کنار زده و فرمود: «أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّهُ لَمْ يَبْقَ مِنْ مُبَشِّرَاتِ النُّبُوَّةِ إِلَّا الرُّؤْيَا الصَّالِحَةُ، يَرَاهَا الْمُسْلِمُ، أَوْ تُرَى لَهُ، أَلَا وَإِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَقْرَأَ الْقُرْآنَ رَاكِعًا أَوْ سَاجِدًا، فَأَمَّا الرُّكُوعُ فَعَظِّمُوا فِيهِ الرَّبَّ عَزَّ وَجَلَّ، وَأَمَّا السُّجُودُ فَاجْتَهِدُوا فِي الدُّعَاءِ، فَقَمِنٌ أَنْ يُسْتَجَابَ لَكُمْ»: «ای مردم، از بشارت های نبوت جز رویای صالحه که مسلمان می بيند يا به او نشان داده می شود، چيز ديگری باقی نمانده است. آگاه باشيد که من از خواندن قرآن در رکوع و سجده منع شده ام. پس در رکوع، عظمت و بزرگی پروردگار عزوجل را بيان کنيد و در سجده، زياد دعا کنيد. چرا که شايسته است دعای شما پذيرفته شود».
سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ (پروردگار بزرگ و بلند مرتبه‌ام را از هر نوع عیب و نقص مبرا و منزه دانسته و بسیار پاک و آراسته‌اش می‌دانم)
از عایشه رضی الله عنها روایت است که می گوید: بعد از نزول (إذا جاء نصرُ الله والفتح)، رسول الله صلی الله علیه وسلم هیچ نمازی اقامه نکرد مگر اینکه در آن این دعا را خواند: «سُبْحَانَكَ اَللَّهُمَّ ربَّنَا وَبحمْدِكَ، اَللَّهمَّ اغْفِرْ لِيْ». و در روایتی آمده است: رسول الله صلی الله علیه وسلم در رکوع و سجده این ذکر و دعا را زیاد می خواند: «سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ ربَّنَا وَبحمْدِك، اللَّهمَّ اغْفِرْ لي» ، (ذات شما پاک است ، ای پروردگار ما! و فقط برای شما همه تعریف است ، یا اللّه مرا مغفرت کن) .
از عايشه رضی الله عنها روایت است که می گويد: رسول الله صلى الله عليه وسلم در رکوع و سجده اش می گفت: «سبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ المَلاَئِكَةِ وَالرُّوحِ».(پاک و منزه و با قدرت و با قداست است پروردگار فرشتگان و جبریل)
از عوف بن مالک اشجعی رضی الله عنه روایت است که می گوید: شبی همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم به نماز (شب) ایستادم. ایشان سوره بقره را خواند. از هیچ آیه ای با مضمون رحمت عبور نمی کرد مگر اینکه مکث نموده و از الله رحمتش را درخواست می کرد. و از هیچ آیه ای با مضمون عذاب است عبور نمی کرد، مگر اینکه مکث نموده و از الله پناه می خواست. عوف می گوید: سپس رکوع نمود و رکوعش به اندازه قیامش طول کشید؛ و در رکوع این ذکر را می گفت: «سُبْحَانَ ذِيْ الْجَبَرُوْتِ، وَالْمَلَكُوْتِ، وَالْكِبْرِيَاءِ، وَالْعَظَمَةِ»: «پاک است پروردگارى كه مالک قدرت، فرمانروايى، بزرگى و عظمت است». سپس سجده نمود و سجده اش به اندازه قیامش بطول انجامید و در سجده نیز همین کلمات را گفت، سپس برای رکعت دوم بلند شد و سوره آل عمران را خواند؛ سپس یک سوره خواند (بعد از آن) سوره خواند .
از رفاعة بن رافع رضي الله عنه روایت است که ما یک روز در عقب نبی ﷺ نماز میخواندیم هنگامیکه از رکوع سر را بلند کرد (سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ ) گفت ، یک شخصی درعقب شما گفت (رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ حَمْدًا كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ) برای اللّه تعالٰی بسیار تعریف زیاد است که منزه و بابرکت است ، چون نبی ﷺ نماز را تمام کرد گفت همین حالا(درنماز) کی میگفت؟ آن شخص عرض کرد من بودم یا رسول اللّٰه ، رسول اللّٰه ﷺ فرمود: من زیاده تر از سی ملائیک را دیدم هر یکی از آنها سبقت می ورزیدند که از آنها کدام یکی اول نوشته کند .
سُبْحَانَ رَبِّيَ الأَعْلَى (منزّه است پروردگار بزرگ و برتر من)
سبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ المَلاَئِكَةِ وَالرُّوحِ (پاک و منزه و با قدرت و با قداست است پروردگار فرشتگان و جبریل)
سُبْحَانَ ذِيْ الْجَبَرُوْتِ، وَالْمَلَكُوْتِ، وَالْكِبْرِيَاءِ، وَالْعَظَمَةِ (پاک است پروردگارى كه مالک قدرت، فرمانروايى، بزرگى و عظمت است) .
از عایشه رضی الله عنها روایت است که می گوید: شبی رسول الله صلى الله عليه وسلم را کنار خود نيافتم؛ پس اطرافم را بررسی کردم؛ ديدم که در حالت رکوع - يا سجده - می گويد: «سُبْحَانَكَ وَبِحَمْدِكَ، لا إلهَ إِلاَّ أنتَ ، (تو پاک هستی (یااللّه!) با حمد خود ، هیچ معبود برحق نیست یغیر از تو) ، و در روايتی آمده است: دستم به کفِ پاهايش خورد؛ درحالی که به سجده رفته و می گفت: «اللَّهُمَّ إنِّي أَعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ، وَ أعُوذُ بِمعَافَاتِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ، وأعُوذُ بِكَ مِنْكَ، لا أُحْصِي ثَنَاءً عَلَيْكَ أنْتَ كَمَا أَثْنَيْتَ عَلَى نَفْسِكَ»: «یا الله، من از خشم و غضبت به خشنودی و رضايتت و از کيفر و مجازاتت به عفو و بخششت پناه می برم و از گرفت و مؤاخذه ات به تو پناه می آورم. مرا توان و یارای آن نیست که به بيان ثنا و توصيف شايسته و وصف و شکوه بايسته ات بپردازم، تو چنان هستی که خودت را ستايش نموده ای».
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا أَسْرَرْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ (ای بار اللّه تعالٰی ببخش برای من آن گناهانی راکه پنهانی کرده ام و آن را که اشکارا کرده ام) .
سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيْ (بار الها! تو پاک و منزّهى و تو را ستایش مى‌نمایم. الهى! از تو طلب مغفرت مىکنم) .
رَبِّ اغْفِرْ لِـي رَبِّ اغْفِرْ لِـي (اى پروردگار من! مرا ببخش، مرا ببخش) .
وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ بَيْنَ السَّجْدَتَيْنِ: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَارْحَمْنِي وَاهْدِنِي وَعَافِنِي وَارْزُقْنِي» . رَوَاهُ أَبُو دَاوُد وَالتِّرْمِذِيّ
از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم بین دو سجده این دعا را می خواند: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَارْحَمْنِي وَاهْدِنِي وَعَافِنِي وَارْزُقْنِي»: «یا الله مرا بیامرز و من را ببخش و به من رحم بفرما و من را هدایت کن و به من عافیت عطا کن و به من روزی بده».
سَجَدَ وَجْهِيْ لِلَّذِيْ خَلَقَهُ، وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ وَبِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ ﴿فَتَبَارَكَ ٱللَّهُ أَحۡسَنُ ٱلۡخَٰلِقِينَ (چهره ام براى ذاتى که آن را آفرید و شنوایى و بینایى را به قدرت و توانایى خود در آن قرار داد، سجده کرد. بسیار با برکت است بهترینِ آفرینندگان) .
اَلتَّحِيَّاتُ ِللهِ، وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكاَتُهُ، اَلسَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللهِ الصَّالِـحِيْنَ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ محمّداً عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ (انواع تعظیم، درود و پاکى مخصوص الله است، سلام و رحمت و برکات اللّه تعالٰی بر تو باد اى پیامبر، سلام بر ما و همه بندگان صالح خدا، من گواهی میدهم که هیچ معبودى بجز الله «بر حقّ» وجود ندارد و محمّد صل اللّه وعلیه وسلم بنده و رسول اوست) .
أَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى محمّد وَعَلَى آلِ محمّد، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيْمَ وَعَلى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ، أَللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى محمّد وَعَلَى آلِ محمّد، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيْمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ (بار إلها! بر محمّد ج و آل محمّد درود بفرست همچنان که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادى، همانا تو ستوده و باعظمت هستى. بار الها! بر محمّد و آل محمّد برکت نازل فرما همچنان که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت نازل کردى، همانا تو ستوده و باعظمت هستى) .
در حدیثی نبی ﷺ می فرماید بعداز خواندن تشهد در قهده آخری هر دعاء که به شما خوب معلوم می شود اختیار کنید واز اللّه تعالٰی دعا بخواهید.
رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ( ای پروردگار ما بده بما در دنیا خوشحالی (با عمل نیک) ودراخرت خوشحالی (با جنت) ونگهدار مارا از عذاب اتش) .
أَللَّهُمَّ إِنِّيْ ظَلَمْتُ نَفْسِيْ ظُلْماً كَثِيْراً، وَلاَ يَغْفِرُ الذُّنُوْبَ إِلاَّ أَنْتَ، فَاغْفِرْ لِـيْ مَغْفِرَةً مِنْ عِنْدِكَ وَارْحَمْنِيْ إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ (الهى! من بر نفس خود بسیار ظلم کردم، همانا غیر از تو کسى دیگر گناهان مرا نمى‌بخشد؛ پس، از جانب خود مرا مورد آمرزش قرار بده، و بر من رحم کن، همانا تو بخشنده و مهربان هستى) .
رسول اللّٰه ﷺ بعد از اتمام نماز رو به راست کرده و میفرمودند: «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللَّهِ» ، (یعنی سلام و رحمت و برکات اللّه تعالٰی بر شما مومنین باد) ، و سپس رو به چپ کرده و میفرمودند: «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللَّهِ» .
الله اکبر ، أَسْتَغْفِرُ اللهَ أَسْتَغْفِرُ اللهَ أَسْتَغْفِرُ اللهَ أَللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلاَمُ وَمِنْكَ السَّلاَمُ، تَبَارَكْتَ يَا ذَا الْـجَلاَلِ وَالْإِكْرَامِ (اللّه بزرگ است ، از الله طلب آمرزش مىکنم (سه مرتبه) الهى! تو سلامى، و سلامتى از جانب تو است، تو بسیار بابرکتى، اى صاحب عظمت و بزرگى) .
لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْـمُلْكُ وَلَهُ الْـحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ، أَللَّهُمَّ لاَ مَانِعَ لِـمَا أَعْطَيْتَ، وَلاَ مُعْطِيَ لِـمَا مَنَعْتَ، وَلاَ يَنْفَعُ ذَا الْـجَدِّ مِنْكَ الْـجَدُّ (معبودى «بر حقّ» بجز الله، وجود ندارد. شریکى ندارد، پادشاهى از آنِ اوست، ستایش شایسته اوست، و او بر هر چیزى توانا است. الهى! آنچه تو بدهى، هیچ کس مانع آن نمى‌گردد، و آنچه تو منع کنى، هیچ کس نىمیتواند آن را بدهد. توانگر را، ثروتش از عذاب تو نجات نمیدهد، و «تمامى شکوه و» ثروت از آنِ تو است) .
اللَّهُمَّ أَعِنِّى عَلَى ذِكْرِكَ وَشُكْرِكَ وَحُسْنِ عِبَادَتِكَ (بار الها! به من توفیق بده تا تو را یاد کنم، و سپاس گویم، و به بهترین روش، بندگى نمایم) .
لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (هیچ معبودی و سروری و آقایی و حاکمی و شارعی بجز الله وجود ندارد در حالیکه او در این صفات تنها و یکتا میباشد و هیچ شریک و همتایی نداشته. پادشاهی و حاکمیت تنها از آن اوست و حمد و ستایش خاص اوست و اوبر هر چیزی توانا و قادر میباشد) .
بعد از هرنماز یک دفعه:
اللهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَىْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ () (اللّه نیست قابل پرستش جزوی زنده است (همیشه) انتظام کننده همه عالم ، نمی آید بر وی هیچ غفلت و نه خواب ، خاص دراختیاراوست آنچه درآسمانهاست ، وآنچه درزمین است ، کیست آن کسی که شفاعت کند نزد وی مگربه اجازه وی ، میداند آنچه پیش روی ایشان است و آنچه پس پشت ایشان است وطاقت ندارند ایشان به هیچ چیزی ازعلم وی مگربه آنچه بخواهد اللّه تعالیٰ فرا گرفته کرسی او آسمان هاوزمین را مانده نمیکند اورا نگهبانی آن هردو ، و وی بلند است بزرگ است) .
بعد از نماز صبح وشام سه دفعه ودر باقی نماز ها یک دفعه خوانده شود:
قُـلْ هُـوَ اللهُ أَحَـدٌ …..( الإِخْـلاصْ ) قُـلْ أَعـوذُ بِرَبِّ الفَلَـقِ…..( الفَلَـقْ ) قُـلْ أَعـوذُ بِرَبِّ النّـاسِ…..( الـنّاس) .
سُبْحَانَ اللهِ، الْـحَمْدُ لِلَّهِ (هرکدام ۳۳ بار) و اللهُ أکبر (۳۴ بار) .
عبدالله بن عمرو بن العاص رضی الله عنه روایت کرده است که نبی صل اللّه وعلیه وسلم هنگامی که به مسجد می رفت، می فرمود: ”أَعُوذُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ وَبِوَجْهِهِ الْكَرِيمِ وَسُلْطَانِهِ الْقَدِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ“ ”به اللّه عظیم و به ذات کریم او و به بادشاهت قدیم او از شیطان مردود پناه میخواهم» پس عقبه گفت: بس همین است؟ من گفتم: بله، او ( حدیث را مکمل کرده) گفت: وقتی مردی که وارد مسجد می شود این را می گوید، پس شیطان می گوید اکنون او از شر من برای روز کامل محفوظ کرده شد.[صحيح] - [رواه أبو داود]
و باز بگوید "بِسْمِ اللّٰهِ" "الصلاة والسلام على رسول الله" "اللهم افتح لي أبواب رحمتك"
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: هرگاه کسی به مسجد رفت بر نبی صلی الله علیه و آله و سلم سلام بفرست. و بگو: «اللهم افتح لي أبواب رحمتك» «یااللّه! درهای رحمتت را به روی من باز کن» و هنگام خروج از مسجد بر نبی صلی الله علیه و آله و سلم سلام بفرست و بگو: «اللهم اعصمني من الشيطان الرجيم» «یااللّه!از شیطان مرود مرا حفاظت کن»
اینکه با اسماء الله الحسنی - نام های نیک الله - از پروردگارش درخواست کند. االله متعال می فرماید:وَلِلَّهِ الأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (و نامهاى نيكو به خدا اختصاص دارد پس او را با آنها بخوانيد و كسانى را كه در مورد نامهاى او به كژى مى گرايند رها كنيد زودا كه به [سزاى] آنچه انجام مى دادند كيفر خواهند يافت) .
ثنا و ستایش الله پیش از دعا کردن چنان که شایسته ی اوست. از فَضَالَه بن ععُبَیْد رضی الله عنه روایت است: "درحالی که نبی صلی الله علیه وسلم نشسته بودند، مردی وارد شد و نماز خواند سپس گفت: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَارْحَمْنِی. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «عجله کردی ای نمازگزار! هرگاه نماز خواندی و نشستی چنانکه شایسته ی الله است او را ستایش کن و بر من درود بفرست، سپس دعا کن» - و در روایت دیگری آمده که فرمودند: «هرگاه کسی از شما نماز خواند با حمد و ثنای الله آغاز نماید سپس بر نبی صلی الله علیه وسلم درود فرستد، سپس هرچه خواست در دعا بخواهد» - راوی می گوید: پس از آن مردی دیگری نماز خواند و حمد و ستایش الله را به جای آورد و بر رسول الله صلی الله علیه وسلم درود فرستاد. سپس نبی صلی الله علیه وسلم فرمودند: «ای نمازگزار، دعا کن که اجابت می شوی»" .
درود بر نبی صلی الله علیه وسلم چنانکه ایشان فرموده اند: "هر دعایی محجوب است تا زمانی که بر نبی صلی الله علیه وسلم درود فرستی" .
رو کردن به قبله به هنگام دعا. از عمر بن الخطاب رضی الله عنه روایت شده که فرمود: "در روز بدر، رسول الله صلی الله علیه وسلم به مشرکان که هزار تن بودند نگریست حال آنکه یارانش سیصد و نوزده تن بودند. پس رسول الله صلی الله علیه وسلم رو به قبله نمودند و آنگاه دستانشان را بلند کرده و چنین با پروردگارشان مناجات نمودند: بارالها! آنچه را به من وعده داده ای عملی کن. بارالها! آنچه را به من وعده نمودی عطا کن. بارالها! اگر این گروه از اهل اسلام از بین بروند در زمین پرستیده نخواهی شد و همچنان با دستانی کشیده رو به قبله پروردگارشان را به فریاد می خواندند تا اینکه ردا از دوششان افتاد" .
نووی رحمه الله در شرح مسلم می گوید: "این حدیث دال بر استحباب رو به قبله کردن به هنگام دعا و بلند کردن دستان در این حال است" .
بلند کردن دستان. از سلمان رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: "همانا پروردگارتان تبارک و تعالی بسیار اهل حیا و کریم است و از بنده اش حیا می کند که هرگاه دستانش را به سویش دراز کرد او را دست خالی برگرداند" .
مالک بن یسار رضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت نموده که فرمودند: زمانی که از الله خواستید با کف دستان خود بخواهید نه با پشت آن .
ابن عثیمین رحمه الله بیان داشته که دستان باید به هم چسبیده باشد. ایشان می گوید: "اما در مورد فاصله انداختن میان دو دست و دور داشتن آن دو از یکدیگر هیچ اصل و اساسی در سنت و سخن علما نمی بینم".
عن الحسن بن علي -رضي الله عنهما- قال: عَلَّمَنِي رسول الله -صلى الله عليه وسلم- كلمات أقولهن في الوتر، -قال ابْنُ جَوَّاسٍ: في قنوت الوتر:- «اللهم اهدني فيمن هديت، وَعَافِنِي فِيمَنْ عَافَيْتَ، وَتَوَلَّنِي فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ، وبارك لي فِيمَا أَعْطَيْتَ، وَقِنِي شَرَّ مَا قَضَيْتَ، إِنَّكَ تَقْضِي وَلَا يُقْضَى عَلَيْكَ، وإنه لَا يَذِلُّ مَنْ وَالَيْتَ، وَلَا يَعِزُّ مَنْ عَادَيْتَ، تَبَارَكْتَ رَبَّنَا وَتَعَالَيْتَ».. وفي رواية: قال في آخره: وصلى الله على النبي محمد.
از حسن بن علی رضی الله عنهما روایت است که می گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم به من جملاتی آموخت تا آنها را در وتر بخوانم - ابن جَوَّاس می گوید: یعنی در قنوت وتر - (و آن جملات عبارتند از:) ««اللَّهُمَّ اهْدِنِي فِيمَنْ هَدَيْتَ، وَعَافِنِي فِيمَنْ عَافَيْتَ، وَتَوَلَّنِي فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ، وَبَارِكْ لِي فِيمَا أَعْطَيْتَ، وَقِنِي شَرَّ مَا قَضَيْتَ، إِنَّكَ تَقْضِي، وَلَا يُقْضَى عَلَيْكَ وَإِنَّهُ لَا يَذِلُّ مَنْ وَالَيْتَ، وَلَا يَعِزُّ مَنْ عَادَيْتَ، تَبَارَكْتَ رَبَّنَا وَتَعَالَيْتَ»: «یا الله، مرا از زمره ی کسانی قرار بده که آنها را هدايت کرده ای؛ و مرا از جمله ی کسانی قرار بده که آنان را عافيت و سلامتی داده ای؛ و مرا جزء آنانی قرار بده که امورشان را خود بر عهده گرفته ای و در آنچه به من عطا کرده ای، برکت بده و از شرّ آنچه مقدّر کرده ای، مرا حفظ بفرما؛ چون تو قضاوت می کنی و بر عليه تو قضاوت و حکم نخواهد شد؛ و کسی را که تو دوست بداری، خوار و زبون نمی گردد. و آنکه را تو دشمن داری، عزت نمی یابد؛ پروردگار ما، تو دارای برکت های بسياری و در صفاتت، بلند مرتبه هستی». و در روایتی در پایان این دعا آمده است: «وَصَلَّى اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ مُحَمَّدٍ»: «و یا الله بر پیامبرت محمد درود بفرست».
رواه ابوداود والترمذی والنسائی و ابن ماجه و احمد و الدارمی
أَخْبَرَنَا عَلِيُّ بْنُ مَيْمُونٍ قَالَ حَدَّثَنَا مَخْلَدُ بْنُ يَزِيدَ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ زُبَيْدٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبْزَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ أُبَيِّ بْنِ كَعْبٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يُوتِرُ بِثَلَاثِ رَكَعَاتٍ كَانَ يَقْرَأُ فِي الْأُولَى بِسَبِّحْ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى وَفِي الثَّانِيَةِ بِقُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ وَفِي الثَّالِثَةِ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَيَقْنُتُ قَبْلَ الرُّكُوعِ فَإِذَا فَرَغَ قَالَ عِنْدَ فَرَاغِهِ سُبْحَانَ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ يُطِيلُ فِي آخِرِهِنَّ سنن النسائی ۱۶۹۹
از کعب رضی اللّه عنه روایت است که رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم سه رکعت وتر می خواند - در رکعت اول سوره (سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى) در دوم (قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ) و در سوم (قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ) میخواند ، وقتی فارغ میشد در وقت فراغت سه بار (سُبْحَانَ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ) "پاک است بادشاه نهایت" میخواند - مرتبه آخری را دراز کرده میخواند -
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «يَنْزِلُ رَبُّنَا تَبَارَكَ وَتَعَالَى كُلَّ لَيْلَةٍ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا، حِينَ يَبْقَى ثُلُثُ اللَّيْلِ الآخِرُ، يَقُولُ: مَنْ يَدْعُونِى، فَأَسْتَجِيبَ لَهُ؟ وَمَنْ يَسْأَلُنِى فَأُعْطِيَهُ؟ وَمَنْ يَسْتَغْفِرُنِى فَأَغْفِرَ لَهُ؟»: «الله متعال در يک سوم آخر هر شب به آسمان دنيا نزول کرده و می فرمايد: آيا کسی هست که مرا بخواند تا او را اجابت کنم؟ آيا کسی هست که از من بخواهد تا به او بدهم؟ آيا کسی هست که از من طلب بخشش کند تا او را ببخشم؟» .
رسول اللّٰه ﷺ وقتی برای تهجّد و راز و نیاز با پروردگار بیدار میشدند با دستانش بر صورتش میکشیدند تا خوابش بپرد سپس ده آیه آخر سوره آل عِمران را میخواندند و بعد به سوی مشک آبی که آویزان بود میرفتند و از آن وضویی نیک و کامل میگرفتند.
از ابن عباس رضی اللّه عنهما روایت است که گفت هرگاه نبی ﷺ شبانه به نماز تهجد برمی خاست ، می گفت: " اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ قَيِّمُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ وَلَكَ الْحَمْدُ، لَكَ مُلْكُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ، وَلَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ، وَلَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ الْحَقُّ، وَوَعْدُكَ الْحَقُّ، وَلِقَاؤُكَ حَقٌّ، وَقَوْلُكَ حَقٌّ، وَالْجَنَّةُ حَقٌّ، وَالنَّارُ حَقٌّ، وَالنَّبِيُّونَ حَقٌّ، وَمُحَمَّدٌ صلى الله عليه وسلم حَقٌّ، وَالسَّاعَةُ حَقٌّ، اللَّهُمَّ لَكَ أَسْلَمْتُ، وَبِكَ آمَنْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَإِلَيْكَ أَنَبْتُ، وَبِكَ خَاصَمْتُ، وَإِلَيْكَ حَاكَمْتُ، فَاغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ، وَمَا أَسْرَرْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ، أَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَأَنْتَ الْمُؤَخِّرُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ ـ أَوْ لاَ إِلَهَ غَيْرُكَ ـ ". قَالَ سُفْيَانُ وَزَادَ عَبْدُ الْكَرِيمِ أَبُو أُمَيَّةَ " وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ ".قَالَ سُفْيَانُ قَالَ سُلَيْمَانُ بْنُ أَبِي مُسْلِمٍ سَمِعَهُ مِنْ طَاوُسٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم. ترجمه دعاء: (بار اللّه تعالٰی ، سپاس و ستایش تو راست ، توئی برپا داردندّ آسمانها و زمین وهرچه در آنهاست ، وسپاس و ستایش توراست ، توئی مالک آسمانها و زمین و هرچه در آنهاست ، و سپاس و ستایش توراست ، توئی نور آسمانها و زمین ، و سپاس و ستایش توراست ، توئی پادشاه آسمانها و زمین ، و سپاس و ستایش توراست ، توئی حق ، و وعدهٔ تو حق ، ودیدار تو حق ، و گفتار تو حق ، و جنت حق و دوزخ حق ، و پیغمبران حق ، و محمد ﷺ حق ، و روز قیامت حق است ، بار اللّه تعالٰی ، خودرا به تو تسلیم کردم وبه تو ایمان آوردم و به تو توکل کردم وبه تو رجوع کردم وبه خاطر تو (باکفار) خصومت کردم وتورا داور گرفتم ، پس از تقصیرات گذشته او آینده ام درگذر و آنچه از من پنهان سرزده و آشکارا ، تو ئی پیش آرنده و توئی پس گذارنده ، نیست معبود برحق بجز تو و نیست سزاوار عبادت بجز تو " سفیان گفته است: عبدالکریم ابوامّیه کلمات ـ وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ - را به مضمون حدیث افزوده است ، سفیان گفته است : سلیمان بن ابی مسلم ، شنیده است از طاؤس ، از ابن عباس رضی اللّه عنهما ، از پیغمبر ﷺ .
در روایتی دیگر وارد شده است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: " صلاة اللیل مثنی مثنی فاذا خفت الصبح فاوتر بواحدة " (روایت بخاری)
" نماز شب دورکعت دورکعت میباشد و اگر بیم از طلوع صبح داشته باشی پس با یک رکعت نماز وتر آنرا خاتمه بده" .
از جابر بن عبدالله رضی اللّه عنهما روایت است که گفت: رسول اللّٰه ﷺ طریقه استخاره در کارها را برای ما تعلیم میداد ، همان گونه که سوره ای از قرآن را برای ما تعلیم میداد ، و آن ﷺ میفرمود: هرگاه یکى از شما در اندیشه ای کارى باشد، باید دو رکعت نماز غیر از فرض آدا کند، و بعد بگوید: «أَللَّهُمَّ إِنِّيْ أَسْتَخِيْرُكَ بِعِلْمِكَ، وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ، وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيْمِ، فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلاَ أَقْدِرُ، وَتَعْلَمُ وَلاَ أَعْلَمُ، وَأَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوْبِ، أَللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَـذَا الأَمْرَ -وَيُسَمِّيْ حَاجَتَـهُ- خَيْرٌ لِيْ فِيْ دِيْنِـيْ وَمَعَاشِيْ وَعَاقِبَـةِ أَمْرِيْ -أَوْ قَالَ: عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ- فَاقْدِرْهُ لِيْ وَيَسِّرْهُ لِيْ ثُمَّ بَارِكْ لِيْ فِيْهِ، وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ شَرٌّ لِيْ فِيْ دِيْنِيْ وَمَعَاشِيْ وَعَاقِبَةِ أَمْرِيْ -أَوْ قَـالَ: عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ- فَاصْرِفْهُ عَنِّيْ وَاصْرِفْنِيْ عَنْهُ وَاقْدِرْ لِـيَ الْـخَيْرَ حَيْثُ كَانَ، ثُمَّ أَرْضِنِيْ بِهِ» راوی میگوید و سپس حاجت خویش را بگوید.
«اى الله! به وسیله علمت از تو طلب خیر مىکنم، و بوسیله قدرتت از تو توانایى مى‌خواهم، از تو فضل بسیارت را مسألت مىینمایم، زیرا تو توانایى و من ناتوان، و تو مى‌دانى و من نمیدانم، و تو داننده امور پنهان هستى. الهى! اگر در علم تو این کار ـ حاجت خود را نام مى‌برد -باعث خیر من در دین و آخرت است- یا میگوید: در حال و آینده کارم -آنرا برایم مقدور و آسان بگردان، و در آن برکت عنایت فرما، و چنانچه در علم تو این کار برایم در دنیا و آخرت باعث بدى است -یا میگوید: در حال و آینده کارم- پس آن را از من، و مرا از آن، منصرف بگردان، و خیر را براى من هرکجا که هست مقدّر نما، و آنگاه مرا با آن خشنود بگردان».
أَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِـحَيِّنَا وَمَيِّتِنَا، وَشَاهِدِنَا، وَغَائِبِنَا وَصَغِيْرِنَا وَكَبِيْرِنَا، وَذَكَرِنَا وَ اُنْثَانَا. أَللَّهُمَّ مَنْ أَحْيَيْتَهُ مِنَّا فَأَحْيِهِ عَلَى اْلإِسْلاَمِ، وَمَنْ تَوَفَّيْتَهُ مِنَّا فَتَوَفَّهُ عَلَى اْلإِيْمَانِ، أَللَّهُمَّ لاَ تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ وَلاَ تُضِلَّنَا بَعْدَهُ .«يا الله، زنده و مرده و کوچک و بزرگ و مرد و زن و حاضر و غايبِ ما را بيامرز؛ يا الله، هرکه از ما را زنده نگاه داشتی، بر اسلام زنده اش بدار و هرکه از ما را می ميرانی، او را بر ايمان بميران. يا الله، ما را از پاداشِ - نماز خواندن بر - او (يا از اجر شکيبايی بر فراقش) محروم نکن و ما را پس از او، گمراه مگردان».