وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ(۶۰)
و پروردگارتان فرمود مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم در حقيقت كسانى كه از پرستش من كبر مى ‏ورزند به زودى خوار در دوزخ درمى ‏آيند.

آداب واذکار معمولات روزانه:

این آداب اگر در معمولات روزانه زندگی مراعات شود آن عمل سبب اجر وثواب نیز میگردد:

آداب داخل شدن به خانه:

وقتی کسی داخل خانه میشود بابد به پاه راست داخل خانه شود و اللّّه تعالیٰ را یاد کند یعنی (بِسْمِ اللَّهِ) بگوید و یا این دعا را بخواند
بِسْمِ اللهِ وَلَجْنَا، وَ بِسْمِ اللهِ خَرَجْنَا، وَعَلَى رَبِّنَا تَوَكَّلْنَا -
و (السلام علیکم) بگوئید اگر چه در خانه کسی باشد یا نباشد.
این آیت را در هنگام داخل شدن به اقامت گاه خویش نیز بخوانید:
. رَبِّ أَنْزِلْنِي مُنْزَلًا مُبَارَكًا وَأَنْتَ خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ - (ای پروردگار من فرود آر مرا به جای فرودآوردنی با برکت وتو بهترین فرود آردنگانی) آیه ۲۹ سوره المؤمنون

آداب بیرون شدن از خانه:

وقتی از خانه بیرون میروید به پای راست بیرون شوید واین دعا را بخوانید:
بِسْمِ اللهِ ، تَوَكَّلْتُ عَلَى اللهِ وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ
به نام الله، بر الله توکل کردم و هيچ قدرت و توانايی جز از طرف او نيست
از انس بن مالک رضی اللّه عنه روایت است که رسول اللّٰه صل اللّه وعلیه وسلم فرمود: هر شخصی هنگام بیرون شدن از خانه خود این را بگوید: ”بِسم الله تَوَكَّلتُ على اللهِ، وَلاَ حول ولا قُوَّة إِلَّا بالله“ پس (درهمین وقت) برای او گفته میشود: برای تو هدایت داده شد ، از طرف تو کفایت کرده شد و حفاظت تو کرده شد و (این را شنیده) شیطان از او دور میشود ، در ابوداود این الفاظ زیاده است:"با این یک شیطان به دیگری میگوید: بر این شخث قدرت شما چطور خواهد چلید که به کسی که هدایت داده شد ، که از طرف او کفایت کرده شد و کسی که حفاظت او کرده شد"

آداب طعام خوردن:

پیش از خوردن طعام باید دست ها شسته شود وقتی مهمان باشید در باره نوعیت طعام بپرسید رسول اللّٰه ﷺ وقتی مهمان می بود تاآنوقت طعام را نمی خورد تاوقتی در باره آن برایش گفته میشد یا گفته می شد که به چه نام یاد می شود ، وقتی مهمان باشید و غذا آورده شد در خوردن آن عجله نمائید ، در شروع آن نام اللّه تعالٰی را یاد نمائید یعنی (بِسْمِ اللهِ ) بگوئید اگر در شروع فراموش کنید در بین (بِسْمِ اللَّهِ اَوَّلِهِ وَآخِرِهِ) بگوئید بادست راست بخورید واز پیش روی خود بخورید رسول اللّٰه ﷺ می فرماید که برکت د ر مابین طعام نازل میشود لهذا از کناره های آن بخورید از مابین آن نخورید ، سنت خوردن طعام با سه انگشت است اگر ضرورت بود میتوانید با چهار یا پنج انگشت بخورید این هنگامی است که با دست طعام میخورید اگر با قاشق یا چیز دیگر ی میخورید کدام مشکلی نیست .
بعد از خوردن طعام دست های خویش را بشوئید، کلی کردن د هن بعد ا ز خوردن طعام مستحب است ، اگر مهمان هستید به صاحب خانه دعا کنید ، این دعا مسنون است:
اللَّهُمَّ بَارِكْ لَهُمْ فِيمَا رَزَقْتَهُمْ وَاغْفِرْ لَهُمْ وَارْحَمْهُمْ (بار اللّه تعالٰی، در آنچه که به آنها روزی دادی، برکت و خیر بده، و (گناهانش) را ببخشای و به ایشان رحم کن) -
اگر لقمه ای به زمین بیافتد آنرا گرفته صاف کنید و بخورید ، انس رضی الله عنه می فرماید وقتی رسول اللّٰه ﷺ طعام را میخورد سه انگشت خویش را می لیسید ، در حالت خوابیده یا به یک پهلو طعام نخورید .
در اخیرخوردن طعام باید حمد اللّه تعالٰی را بگوید با گفتن کلمه (الْحَمْدُ للهِ) یا این دعا را بخواند:
اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِيْهِ وَأَطْعِمْنَا خَيْراً مِنْهُ (بار اللّه تعالٰی در آن به ما برکت ده و بهتر از آن را به ما بخوران) -
و اگر شیر را بخورید این دعا را بخوانید:
اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِيهِ وَزِدْنَا مِنْهُ (بار اللّه تعالٰی در آن به ما برکت ده، و بیش از آن به ما بده) -
و در طعام عیب نگیرد، درظروف طلا و نقره غذا نخورید -

آداب نوشیدن آب:

پیش از نوشیدن آب به ظرف آب نظر بیاندازید خصوصاً در هنگام شب ، رسول اللّٰه ﷺ از ظرف که دهن آن تنگ باشد مانند مشک یا بوتل با دهن خود خوردن آب را منع فرموده است از جهتی که کدام حشره مضر داخل آن نباشد و سبب نقصان نشود پیش ا ز نوشیدن آب (بِسْمِ اللَّهِ ) بگوئید به دست راست بنوشید بهتر است نشسته بنوشید، باسه نفس با بشیتر بنوشید همه آب را در یک نفس ننوشید، در اخیر نوشیدن (الْحَمْدُ لِلَّهِ ) بگوئید، از ظروف طلا و نقره آب نخورید .

آداب پوشیدن لباس:

پیش از پوشیدن و کشیدن لباس خویش (بِسْمِ اللَّهِ ) بگوئید در پوشیدن از طرف راست اَغاز کنید و این دعا را بخوانید :
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي كَسَانِي هَذَا وَرَزَقَنِيهِ مِنْ غَيْرِ حَوْلٍ مِنِّي وَلا قُوَّةٍ (حمد و ستایش خاص اللّه تعالٰی راست که این لباس را بر من پوشاند بدون هیچ تلاش و قدرتی از سوی من، آنرا به من بخشید و روزی‌ام گردانید) .
و در کشیدن لباس از طرف چپ آغاز کنید -
برای پوشیدن لباس جدید این دعا را بخوانید:
اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ كَسَوْتَنِيهِ، أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِهِ وَخَيْرِ مَا صُنِعَ لَهُ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهِ وَشَرِّ مَا صُنِعَ لَهُ (باری اللّه تعالٰی، هرگونه سپاس و ستایش خاص تو راست، و تنها تویی که این را بر من پوشانیده‌ای، از تو خیرش و خیر آنچه را که برای آن دوخته گردیده و تهیه شده می‌خواهم و به تو از شرش و شرّ آنچه که برای آن دوخته و تهیه شده پناه می‌برم) -
وقتی کسی دیگری لباس جدیدرا بپوشد برایش گفته شود:
تُبْلَى وَیُخْلِفُ اللَّهُ تَعَالَى ( این لباس را کهنه کنی و اللّه تعالٰی در عوضش لباس دیگری به تو بدهد) -

آداب پوشیدن کفش:

پیامبر صلی الله علیه و سلم می‌فرماید: "هنگامی که یکی از شما کفش (بوت) پوشید از سمت راست بپوشد، و هر گاه خواست بیرون کند از سمت چپ بیرون کند، و هر دو را با هم بپوشد یا هر دو با هم بیرون آورد" .

آداب داخل شدن به بیت الخلاء:

انس رضی اللّه عنه می‏گوید: رسول الله صلی الله علیه و سلم هنگام داخل شدن به بیت الخلاء (توالت) می‏فرمود: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْخُبُثِ وَالْخَبَائِثِ». «بار الها! از شر شیاطین نر وماده، یا هر پلیدی وناپاکی دیگر، به توپناه می‌برم».
به پای چپ به بیت الخلاء داخل شوید و در هنگام بیرون شدن از بیت الخلاء به پای راست بیرون شوید واین دعا را بخوانید:
غُفْرَانَكَ (الهی! به امید آمرزش تو!)
استفاده از دست چپ:
پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید: هرگاه یکی از شما بول نماید، باید آلت خود را بدست راست نگیرد و نیز به دست راستش استنجاء نکند.
رو یا پشت ننمودن به قبله:
پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده اند: وقتی برای قضای حاجت می روید، هنگام ادرار یا نجاست، نه رو به قبله کنید و نه پشت به آن نمایید بلکه رو به مشرق یا مغرب کنید.
ولی اگر در مکانی همچون دستشویی های امروزی باشد، برخی از ائمه این کار را جایز دانسته اند.

آداب خوابیدن در شب:

از عائشه رضی اللّه تعالٰی منقول است وقتی که رسول اللّٰه ﷺ در هنگام شب به بستر خواب میرفت هردو قف دست خویش را باهم یکجا میکرد (مانند دعاکردن) و سه سورة اخیر قرآن کریم را یعنی قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ ، قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ ، قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ را میخواند و در قف دستان خویش پف و بسیار کم تف میکرد و دستان خویش را برهمه از بدن خویش تا که میتوانست کش میکرد از سر و روی و حصه پیش روی بدن خویش آغاز میکرد ، این عمل را سه بار تکرار مینمود .
آیة الکرسی را یک بار بخواند -
از عبداللّه بن مسعود رضی اللّه عنه روایت است که رسول اللّٰه ﷺ فرمود که کسی دو آیت آخری سوره البقره را در شب تلاوت نمود آنها برای وی کافی خواهد شد ، معنی کافی را محدثین نوشته اند که برای نجات دادن از هرآفت در شب برایش کافی خواهد شد یا به معنی قیام در شب برایش کافی خواهد شد -
نوفل رضی اللّه عنه می فرمائید که نبی ﷺ برایش فرمود : «قل يا أيها الكافرون» را بخوان باز این را تمام کرده بخواب ، زیرا که این سوره برائت از شرک است -
خواندن سُبْحَانَ اللهِ سی سه بار ، الْحَمْدُ لِلهِ سی سه بار و اللهُ أَكْبَرُ سی وچهار بار قبل از خوابیدن -
پیش از خوایبدن وضو کند و این دعا رابخواند و به طرف راست خویش بخوابد:
بِاسْمِكَ اللَّهُمَّ أَمُوتُ وَأَحْيَا «بار اللّه تعالٰی، با نام تو می‌میرم و زنده می‌شوم»
در هنگام برخاستن از خواب این دعا را بخواند:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَحْيَانًا بَعْدَ مَا أَمَاتَنَا وَإِلَيْهِ النُّشُورُ «حمد و ثنا و ستایش خاص و ویژه اللّه تعالٰی راست که بعد از آنکه ما را می‌راند دوباره زنده گردانید و زنده شدن و بازگشت همه به‌سوی اوست»
جابر رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «هنگامی‌که هوا تاریک شد، کودکانتان را نگذارید (که از خانه، بیرون بروند) زیرا در این وقت، شیاطین، پراگنده می‌شوند. ولی همین که ساعتی از شب گذشت، آن‌ها را آزاد بگذارید. بسم الله بگو سپس و درِ خانه‌ات را ببند ، بسم الله بگو چراغت را خاموش کن و بسم الله بگو دهانە مشکت را ببند و بسم الله بگو ظرفت را بپوشان اگر چه با قطعه چوبی باشد که فقط بخشی از آن را بپوشاند» .
از ابوبرزه رضی الله عنه روایت است :پیامبر صلی الله علیه وسلم خوابیدن قبل از عشاء و صحبت کردن بعد از آن را مکروه می‌دانست .
البته سخنان ضرورت و مفید مانند سخنان مهربانانه یک مرد با خانم و فرزندانش به سبب یک دلیل مکروه نیست -

ذکر بیدار شدن در شب:

عباده بن صامت رضی الله عنه می‏گوید: نبی اکرم ﷺ فرمود: «هرکس که در شب بیدار شود و این دعا، یعنی : (لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ، الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَلا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَاللَّهُ أَکْبَرُ وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ) را بخواند و سپس، بگوید:اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی بار اللّه تعالٰی! مرا مغفرت کن. یا دعای دیگری نماید، اللّه تعالٰی، اجابت میکند. و اگر (بلند شود و) وضو بگیرد و نماز بخواند، این نماز (بیشتر) به درگاه خدا پذیرفته می‏شود».

آداب دیدن خواب:

دیدن خواب ها به سه گروپ تقسیم میشود:
اول رؤیای صالحه یا خوابی نیکو که از جانب اللّه تعالٰی است که مژده و رهنمای و کمک برای بیننده‌ی آن از جانب اللّه تعالٰی است ، با دیدن این خواب حمد اللّه تعالٰی را بیان کند ( الْحَمْدُ لِلهِ ) بگوید، برای دوست نیکو خود که آنرا تعبیر نیک کند خواب خویش را بیان کند زیرا خواب براساس چگونگی تعبیر آن تحقّق می‌یابد ، و به دیگران نگوید
دوم خواب ناپسند و ناخوشایند که از طرف شیطان است و برای مسخره کردن و آزار دادن بیننده‌ی خواب می‌باشد ، با دیدن این خواب به سمت چپش عمل مثل تف کردن را انجام دهد (تف نکند)، ازشر شیطان و آنچه خواب دیده به اللّه تعالٰی پناه بخواهد میتواند این کلمات عربی را بخواند (أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ وَمِنْ شَرِّ هَذِهِ الرُّؤْيَا)، با هیچ کس دربارۀ آن خواب سخن نگوید، از آن حالتی که بوده به پهلوی دیگر بغلطد .
سوم خواب های که غیر از این دو نوع ذکرشده است خواب های که ناشی از خیالات و تفکرات انسان و اعمال روزمرۀ اوست ، وبه آن خواب های مبهم گفته میشود .

آداب رفتن به سفر:

سفر به نیت صحیح و نیکو باشد ، مسافرت برای چیزی باشد که موجب خوشنودی اللّه تعالٰی باشد ، پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده است:
هرکس از خانه خارج می شود بر در خانه اش دو پرچم خواهد بود. یکی به دست یک ملائکه و دیگری در دست شیطان. چنانچه فرد برای آنچه اللّه تعالٰی دوست می دارد بیرون شود، فرشته با پرچمش او را دنبال می کند و او تحت لوای آن فرشته خواهد بود تا وقتیکه از سفر بازمی گردد. اما چنانچه بخاطر چیزی که مایه ی خشم و ناخشنودی اللّه تعالٰی است خارج گردد، آن شیطان با پرچمش او را دنبال نموده و تا زمانی که برمی گردد زیر پرچم شیطان خواهد بود.
با دوستان خود مشوره کند و قبل از خروج به قصد مسافرت استخاره کند ، آمانت ها را بپردازد و به خانواده خود وصیت کند، نبی ﷺ می فرماید:
برای مسلمان مناسب نیست، درحالیکه صاحب چیزیست که در آن وصیت صورت می گیرد و او دو شب می گذراند، جز اینکه وصیت او در نزدش نوشته باشد.
قبل از سفر فرد مسلمان سعی می کند تا دو رکعت نماز را بجا آورد. از نبی صلی الله علیه و سلم روایت شده که فرموده اند: (ما خلف عبد علی أهله أفضل من رکعتین یرکعهما عندهم حین یرید سفرًا) یعنی: «بنده چیزی را برای خانواده اش بهتر از دو رکعت نماز که هنگام سفر نزد آنان می خواند، بجا نمی گزارد» .
هنگام خروج از منزل بگوید: (باسم الله، توکلتُ علی الله. لا حول ولا قوة إلا بالله. رب أعوذ بک أن أضل أو أُضََلَّ، أو أزل أو أُزَل أو أظلم أو أُظلم، أو أجهل أو یجهل علی) یعنی: « بنام اللّه تعالٰی. توکل نمودم بر اللّه تعالٰی، بار اللّه تعالٰی! پناه می جویم به تو از اینکه گمراه کنم یا گمراه شوم، لغزش کنم یا دیگری را بلغزانم، ظلم کنم یا بر من ظلم شود، کار جاهلانه ای انجام دهم و یا بر من انجام داده شود.»
در هنگام سوار شدن به سواری (بِسْمِ اللَّهِ ) بگوئید وبه پای راست سوار شود و بعد از سوار شدن این دعا را بخواند:
سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَما کنّا لَهُ مُقْرِنِینَ * وَ إِنّا إِلی رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَ. (منزّه است ذاتی که این مرکب را برای ما مسخَّر ساخت، و گرنه ما توان آن را نداشتیم، وما به سوی پروردگارمان باز می گردیم).
وباز این دعا را بخواند:
اللهم إنا نسألک فی سفرنا هذا البِرَّ والتقوی ومن العمل ما ترضی. اللهم هوِّن علینا سفرنا هذا، واطوِ عنَّا بُعْدَه. اللهم أنت الصاحب فی السفر، والخلیفة فی الأهل. اللهم إنی أعوذ بک من وَعْثَاء السفر، وکآبة المنظر، وسوء المنقلب فی المال والأهل) یعنی: «بار اللّه تعالٰی ما در این سفر مان از تو نیکو کاری و تقوی و عملی را که می پسندی طلب می کنیم. بار اللّه تعالٰی این سفر مان را بر ما آسان کن و دوریش را بر ما کوتاه ساز، بار اللّه تعالٰی تو در سفر همراه و در خانواده سرپرستی. پروردگارا! ما از سختی سفر و منظره ای غم انگیز و بدی نظر بد در مال و خانواده و فرزند بتو پناه می جوییم.» (و اگر برگشت، این دعا را بخواند):
آيِبُونَ تَائِبُونَ عَابِدُونَ لِرَبِّنَا حَامِدُونَ (در حالی باز می‌گردیم که توبه کننده‌گانیم و عبادت کننده‌گانیم و تنها پروردگارمان را سپاس و ستایش می‌کنیم) .
مستحب است که با جمعی از مردم سفر کند ، زیرا از حدیث عمر رضی اللّه عنه که گفت که نبی ﷺ فرمود: اگر مردم می دانستند آنچه را من میدانم درباره تنها بودن، هیچ کسی هیچگاه در شب تنها سفر نمی کرد -
داناترین فرد گروپ خویش را به حیث امیر (رهبر) انتخاب کنید ، وقتی داخل قریه یا شهر میشود این دعا را بخواند:
اللَّهُمَّ أسْأَلُكَ خَيْرَ هَذِهِ القَرْيَةِ وخَيْرَ أهْلِهَا، وخَيْرَ مَا فِيهَا، وأعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا، وشَرِّ أهْلِهَا، وشَرِّ مَا فِيْهَا (بار اللّه تعالٰی از تو خیر و سلامت این روستا و خیر و نیکی اهل آنرا و خیر آنچه که در آن است می‌طلبم و به تو از شر بدی آن و شر و شرارت های اهل آن و شر و نکبت آنچه که در آن است پناه می‌برم) -
وقتی در جای اقامت میکند این دعا را بخواند:
أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّةِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ (من به كلمات و سخنان كامل اللّه تعالٰی، از گزند مخلوقاتش پناه می برم) .
در هنگام بازگشت تحفه برای خانوداه خود بگیرد و پیش از داخل شدن به خانه به مسجد برود و دو رکعت نماز بخواند ضمناً اهل خانه خودرا ا ز آمدن خود اطلاع دهد.

دعای مقیم برای مسافر:

أَسْتَوْدِعُ اللَّهَ دِينَكَ وَأَمَانَتَكَ وَخَوَاتِيمَ عَمَلِكَ (دینت وامانت و سرانجام اعمال و کارت را به اللّه تعالٰی می‌سپارم) .

دعای مسافر برای مقیم:

أَسْتَوْدِعُكَ اللَّهَ الَّذِى لاَ تَضِيعُ وَدَائِعُهُ (تو را به اللّه تعالٰی ای می‌سپارم که امانت‌هایش را ضایع نکرده و نابود نمی‌سازد) .

دعای داخل شدن به بازار:

لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَهُوَ حَيٌّ لايموتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (هیچ معبودی (و حاکمی) بجز اللّه تعالٰی نیست در حالیکه تک و تنها می‌باشد و هیچ شریکی نداشته و پادشاهی و حاکمیت خاص اوست و همچنین هر ستایش و ثنا نیز ویژه اوست. اوست که زنده می‌گرداند و می‌میراند و زنده‌ای است که نمی‌میرد و فنا ندارد و تمامی خیرها و نیکی‌ها در دست و قدرت اوست و او بر هر چیزی توانایی مطلق و کامل دارد) .
عبدااللّه ابن عمر رضی اللّه عنه روایت میکند که یک شخص (حبان بن منقذر رضی اللّه عنه) به نبی ﷺ عرض کرد که او اکثر در خرید و فروخت فریب (بازی) میخورد ، براین نبی ﷺ به او فرمود که وقتی که تو خرید و فروخت کدام چیز را میکنی اینچنین بگو (لَا خِلَابَةَ ) برادر کار فریب و بازی نیست -

آداب داخل شدن به مسجد:

به پای راست داخل مسجد شود و این دعا را بخواند:
اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ (بار اللّه تعالٰی، درهای رحمتت را بر من بگشای) .
رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید:هرگاه وارد مسجد شدید باید دو رکعت نماز بگذارید پیش از آنکه بنشینید.
پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید:هرگاه دیدید کسی را که در مسجد خرید و فروش می کند، به او بگوئید، اللّه تعالٰی بر تجارتت فایده ای مرتب نسازد و هرگاه کسی را دیدید که گم شده ای را در مسجد جستجو می کند، به وی بگوئید اللّه تعالٰی آن را به تو باز نگرداند.
پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید: چون صدای اقامه را شنیدید بسمت نماز راه افتاده و بسوی آن با آرامش و وقار بروید، و با شتاب بسوی آن میآیید. پس آنچه را که دریافتید، بگزارید و آنچه که از نزد شما فوت شده تمامش کنید.
نبی ﷺفرمودند:بدانید که همه شما با اللّه تعالٰی مناجات می‌ کنید، پس بعضی از شما بعضی دیگر را نیازاراند و عده ‌ای از شما در «قرائت» یا «نماز» صدایش را بیش از حد بر دیگران بلند نکند. و در روایت دیگری هست که: «بعضی از شما با صدای بلند برای دیگران مشکل ایجاد نکند .
به پای چپ از مسجد بیرون شود و این دعا رابخواند:
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ (بار اللّه تعالٰی من (با تمام وجود و تأکید) از شما، فضل و رحمت‌ها و عنایت‌های بی‌کرانتان را می‌طلبم) -

آداب شنیدن آذان:

وقتی صدای مؤذن را میشنود همان کلمات را تکرار کند ولی هنگامیکه مؤذّن «حَيَّ عَلَى الصَّلاةِ» و «حَيَّ عَلَى الفَلَاح» را میگوید به عوض آن «لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ» بگوید (هیچ قدرت و نیرو و توانی بجز به اراده و قدرت اللّه تعالٰی نیست).
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: هركس بعد از شنيدن اذان، اين دعا را بخواند: «اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ، وَالصَّلاةِ الْقَائِمَةِ، آتِ مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ، وَابْعَثهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَهُ» شفاعت من در روز قیامت برای او حلال خواهد شد . ترجمه ی دعا: پروردگارا، ای صاحب اين دعوت كامل (اذان) و نمازی كه هم اكنون برگزار می شود، به محمد صلى الله عليه وسلم وسيله (درجه ای است در بهشت) و فضيلت عنايت فرما و او را طبق وعده ات به مقام محمود (شفاعت) برسان.
ﺍﺯ ﺍﻧﺲ ﺭﺿﻲ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢﻓﺮﻣﻮﺩ : ﺍﻟﺪﻋﺎﺀ ﻻﻳﺮﺩ ﺑﻴﻦ ﺍﻷﺫﺍﻥ ﻭ ﺍﻹﻗﺎﻣﺔ( ﺩﻋﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺃﺫﺍﻥ ﻭ ﺍﻗﺎﻣﻪ ﺭﺩ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ) .

دعابعد از وضو:

أَشْهَدُ أَنْ لا إِلٰهَ اِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ (شهادت می‌دهم به اینکه هیچ معبودی (و حاکمی و شارعی) بجز الله وجود ندارد در حالیکه او تک و تنها بوده و هیچ شریکی ندارد و شهادت می‌دهم به اینکه محمد بنده و فرستاده اوست) .
اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَاجْعَلْنِی مِنَ الْـمُتَطَهِّرِینَ (بار اللّه تعالٰی مرا از توبه کنندگان و پشیمان کنندگان از گناهان و از پاکان قرار بده) .

ذکر کفاره مجلس بعد از بلند شدن از آن:

من جلس فی مجلس فکثر فیه لَغَطُه فقال قبل أن یقوم من مجلسه ذلک:
«سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ ، أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ» إلّا غُفِرَ له ما کان فی مجلسه ذلک . (الترمذی).
نبی ﷺ فرمود: کسی که در مجلسی بنشیند که در آن سخنان مختلفی رد و بدل شود، قبل از ترک آن مجلس دعای فوق را بخواند اللّه تعالٰی آنچه که از گناهان در آن مجلس گذشته می‌بخشاید.

هرگاه شخصی برادر مسلمانش را بخاطر اللّه تعالٰی دوست بدارد باید به او بگوید:

از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که مردی نزدِ پيامبر صلى الله عليه وسلم بود؛ شخص ديگری از آنجا گذشت. آن مرد گفت: ای رسول اللّه تعالٰی، من، اين شخص را دوست دارم. پيامبر صلى الله عليه وسلم فرمود: «أَأَعْلمتَه؟»: «آيا او را از اين محبت آگاه کرده ای؟» گفت: خير. پيامبر صلى الله عليه وسلم فرمود: «أَعْلِمْهُ»: «آگاهش کن». اين مرد، نزد آن شخص رفت و به او گفت: من تو را به خاطر الله دوست دارم. و آن شخص پاسخ داد: ذاتی که مرا به خاطر او دوست داری، تو را دوست بدارد.

هرگاه مسلمانی برادرش را در حال خنده دید بگوید:

أَضْحَكَ اللَّهُ سِنَّكَ (اللّه تعالٰی دندانهایت را بخنداند (تو را همیشه شادان و مسرور بگرداند)) .

هرگاه مسلمانی عطسه زد بگوید:

الْحَمْدُ لِلَّهِ (حمد و ثنا تنها خاص اللّه تعالٰی راست) ، و هر کسی که این دعا را بشنود (در جواب عطسه کننده) بگوید:
يرْحَمُكَ اللَّهُ (اللّه تعالٰی به تو رحم کند) .

دعای هنگام دیدن آغاز رسیدن میوه‌ها:

عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنه أَنَّهُ قَالَ: کَانَ النَّاسُ إِذَا رَأَوْا أَوَّلَ الثَّمَرِ جَاءُوا بِهِ إِلَى النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم فَإِذَا أَخَذَهُ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی ثَمَرِنَا، وَبَارِکْ لَنَا فِی مَدِینَتِنَا، وَبَارِکْ لَنَا فِی صَاعِنَا، وَبَارِکْ لَنَا فِی مُدِّنَا…»، قَالَ: ثُمَّ یَدْعُو أَصْغَرَ وَلِیدٍ لَهُ فَیُعْطِیهِ ذَلِکَ الثَّمَرَ .
ابوهریره رضی الله عنه می‌گوید: هنگامی‌که مردم اولین میوه‌های رسیده را می‌دیدند، آن‌ها را نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌آوردند. رسول الله صلی الله علیه وسلم پس از گرفتن میوه‌ها می‌فرمود: «یا الله! به میوه‌ها، شهر، صاع و مُدّ ما (واحدهای وزن) برکت عنایت فرما…». راوی می‌گوید: آن‌گاه رسول الله صلی الله علیه وسلم کوچک‌ترین بچه‌ای را که می‌دید، صدا می‌زد و این میوه‌ها را به او می‌داد.

هنگام دیدن و روئیت هلال ماه:

اللهُ أَکْبَرُ، اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا بِاْلأَمْنِ وَاْلإِیْمَانِ، وَالسَّلاَمَةِ وَاْلإِسْلاَمِ، وَالتَّوْفِیْقِ لِمَا تُحِبُّ رَبَّنَا وَتَرْضَی، رَبُّنَا وَرَبُّکَ اللهُ (الله اکبر، ای الله! ماه را با امنیت و ایمان و سلامت و اسلام و توفیق عملی که تو دوست داری و می پسندی، بر ما نو کن، پروردگار ما و پروردگار تو ای ماه، الله است).

دعا برای آدا کردن قرض:

از علی رضی الله عنه روايت است: برده ای - که با توافق صاحبش در پیِ تأمين پولِ آزادی اش بود - نزدش آمد و گفت: من از تأمين پول آزاديی ام ناتوانم؛ کمکم کن. علی رضی الله عنه گفت: آيا کلماتی به تو آموزش دهم که رسول الله صلى الله عليه وسلم آنها را به من آموخت؟ و اگر به اندازه ی يک کوه بدهی داشته باشی - با گفتن اين کلمات - الله متعال موجبات پرداخت بدهی ات را فراهم می سازد. بگو: «اللَّهُمَّ اكْفِنِي بِحَلاَلِكَ عَنْ حَرَامِكَ، وَأغْنِنِي بِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِواكَ»: «يا الله، مرا با حلال خود از آنچه حرام کرده ای، کفايت بفرما و به فضل خويش مرا از غير خود بی نياز بگردان».

دعا هنگام آدار کردن قرض خود:

وقتی قرض خود را به صاحب آن می پردازد این دعا رابخواند:
بَارَكَ اللَّهُ لَكَ فِي أَهْلِكَ وَمَالِكَ (اللّه تعالٰی در خانواده و اموال و دارایی تو برکت و خیر بدهد) .

دعاء و ذکر هنگام مصیبت زیان دیدن:

إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ، اللَّهُمَّ أْجُرْنِي فِي مُصِيبَتِي، وَاخْلُفْ لِي بِخَيْرٍ مِنْهَا (براستی همه ما از آن اللّه تعالٰی ایم (در مالکیت او بوده و بنده‌اش می‌باشیم) و حتماً به‌سوی او باز می‌گردیم، باراللّه تعالٰی در این بلا و مصیبت برایم، مزد و پاداشی قرار بده و بهتر از آن (آنچه را که ازدست داده‌ام) را برایم مقدّر ساز) .

هرگاه مسلمانی از دشمن یا حاکمی و یا حکومتی ترسید، بگوید:

اللَّهُمَّ اكْفِنِيهِمْ بِمَا شِئْتَ (باراللّه تعالٰی خودت آنان را هرگونه و توسط هر چه که می‌خواهی کفایت‌شان کن) .

هرگاه مسلمانی دچار وسوسه شده:

قَالَ رسول اللّٰه ﷺ: يَأْتِى الشَّيْطَانُ أَحَدَكُمْ فَيَقُولُ مَنْ خَلَقَ كَذَا وَمَنْ خَلَقَ كَذَا حَتَّى يَقُولَ: مَنْ خَلَقَ رَبَّكَ؟ فَإِذَا بَلَغَ ذلكِ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ، وَلْيَنْتَهِ (وَفيِ رَاوِيَةٍ فَلْيَقُل) آمَنْتُ بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ( رسول اللّٰه ﷺ فرمود شیطان به نزد هر کدام از شما می‌آید و می‌گوید: چه کسی این را خلق کرد؟! چه کسی این را این‌ چنین خلق کرد؟! تا آنجا که می‌گوید: چه کسی پروردگارت را خلق کرد؟! هرگاه به اینجا رسید باید به اللّه تعالٰی پناه ببرد و این وسوسه را دفع کرده و پایان دهد. (در روایتی دیگر آمده که باید بگوید:) به اللّه تعالٰی و رسولش ایمان آوردم) .

دعای استسقا در طلب باران:

...اللَّهُمَّ أَغِثْنَا، اللَّهُمَّ أَغِثْنَا، اللَّهُمَّ أَغِثْنَا (بار الها بر ما باران بباران ، بار الها بر ما باران بباران ، بار الها بر ما باران بباران) .
دعا در صورت بارانیدن زیاد باران:
دعا به هنگام بارش باران : اللَّهُمَّ صَیِّبًا نَافِعًا ( بار الها بارانی سودمند باشد)
اللَّهُمَّ حَوَالَیْنَا، وَلاَ عَلَیْنَا، اللَّهُمَّ عَلَى الآکَامِ وَالجِبَالِ وَالآجَامِ وَالظِّرَابِ وَالأَوْدِیَهِ وَمَنَابِتِ الشَّجَرِ (بار الها این باران را بر اطراف ما نازل فرما نه بر ما،و بار الها آن را بر کوهها و تپه‌ها و دل دره‌ها و محل رویش درختان نازل فرما)

دعا در حق کسی که برای تو کار خیر انجام می‌دهد:

جَزَاكَ اللَّهُ خَيْرًا (اللّه تعالٰی به تو پاداش خیر و نیکو بدهد) .

هرگاه مسلمانی عصبانی و خشمگین شود بگوید:

أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيم (از شر و حیله‌ها و وسوسه‌های شیطان رانده شده و سنگسار شده به الله (خالق هستی) پناه می‌برم) -

هرگاه انجام کاری بر مسلمانی دشوار و سخت شد بگوید:

اللهم لا سَهْلَ إلا ما جَعَلْتَهُ سَهْلاً وَأنْتَ تَجْعَلُ الْحَزْنَ اِنْ شِئْتَ سَهْلاً (بار اللّه تعالٰی هیچ ‌کار آسانی وجود ندارد مگر آنچه را که تو آسان کرده‌ای و اگر تو بخواهی سختی‌ها و شداید را آسان می‌گردانی) -

هرگاه بر مسلمانی کاری پیش آید که سبب شادمانی‌اش شد بگوید:

ام المؤمنین عائشہ رضی اللہ عنہا می فرماید که رسول اللّٰه ﷺ وقتی کدام چیزی راکه دوست میداشت (که سبب خوشی وی میشد) میدید می فرمود (الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ) همه تعریف آن اللّه تعالٰی راست که از جهت مهربانی او همه کارهای نیک به پایه تکمیل می رسد ، واگر کدام سخن ناپسندیده را میدید پس می فرمود (الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ) به هر حال شکر اللّه تعالٰی راست .

دعا برای جلوگیری از نظربد:

اَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ مِنْ كُلِّ شَيْطَانٍ وَهَامَّةٍ وَمِنِ عَيْنٍ لاَمَّةٍ (از هر شیطان، حشرۀ گزنده و چشم شور به سخنان کامل اللّه تعالٰی، پناه می برم) .

هرگاه طوفانی برپا شود گفته شود:

از عايشه رضی الله عنها روایت است که می گويد: هنگامی که باد می وزيد، رسول الله صلى الله عليه وسلم (اين دعا را) می خواند: «اللَّهُمَّ إنِّي أسْألُكَ خَيْرَهَا وَخَيْرَ مَا فِيهَا وَخَيْرَ مَا أُرْسِلَتْ بِهِ، وأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا وَشَرِّ مَا فِيهَا وَشَرِّ مَا أُرْسِلَتْ بِهِ»: «يا الله، خيرِ اين باد و نيز خيرِ آنچه در آن است و خير و منفعتی را که به خاطر آن فرستاده شده، از تو می خواهم و از شرّ اين باد و شرّ آنچه در آن است و نيز از شرّی که به خاطر آن فرستاده شده، به تو پناه می برم».
از عبداللّه ابن عمر رضی اللّه عنهما روایت است نبی ﷺ وقتی که آواز صاعقه را می شنید پس می فرمود (‏ اللَّهُمَّ لاَ تَقْتُلْنَا بِغَضَبِكَ وَلاَ تُهْلِكْنَا بِعَذَابِكَ وَعَافِنَا قَبْلَ ذَلِكَ) ای اللّه توبه غضب خود مارا هلاک مکن ، به ذریعه عذاب خود مارا هلاک مکن ، وپیش از آمدن چنین وقت مارا ببخش .

دعای هنگام مشاهده اهل مبتلاء به بلا و مصیبت:

از ابوهریره رضی اللّه عنه روایت است که رسول اللّٰه ﷺ فرمود که شخصی شخصی دیگری را مبتلاء در مصیبت ببیند پس بگوید (الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي عَافَانِي مِمَّا ابْتَلاَكَ بِهِ وَفَضَّلَنِي عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِيلاً ) ، (همه تعریف اللّه تعالٰی راست آنکه مرا از این مصیبت محفوظ داشت ، آنرا که ترا به آن مبتلاء کرد ، و مرا فضیلت داد ، بر بسیاری از مخلوقات خود) ، پس او تا وقتی که زنده باشد ، از این مصیبت محفوظ خواهد بود ، اگر او هرگونه باشد .

دعای افطار:

ابوسعید خدری رضی اللّه عنه روایت میکند که نبی ﷺ فرمود: السَّحورُ أُكْلةُ بَرَكةٍ، فلا تَدَعوه، ولو أنْ يَجرَعَ أَحَدُكم جُرْعةً من ماءٍ؛ فإنَّ اللهَ وملائكتَه يُصلُّونَ على المُتَسَحِّرينَ . (سحری خوردن با برکت است. ان را ترک نکنید اگر چه به اندازه یک جرعه آب باشد، زیرا اللّه تعالٰی و فرشتگانش بر سحری کنندگان دعای رحمت می فرستند) .
سلمان بن عامر رضی اللّه عنه روایت میکند که نبی ﷺ فرمود: إذا أفطر أحدكم فليفطر على تمر فإنه بركة ، فإن لم يجد فليفطر على ماء ، فإنه طهور (هر زمانی که افطار نمودید با چند دانه خرما افطار نمائید، زیرا برکت است، و اگر خرما نیافتید با چند جرعه آب افطار نمائید زیرا پاک است) .
از سهل بن سعد ساعدی رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «لا يَزَالُ النَّاسُ بِخَيْرٍ مَا عَجَّلُوا الْفِطْرَ»: «تا زمانی که مردم در افطار کردن عجله کنند، همواره در خير و نيکی به سر می برند».
روایت ابن ماجه است که عبدالله بن عمرو می گوید: «إن للصائم عند فطره دعوة ما ترد» (ابن ماجه: 17530) برای شخص روزه دار در وقت افطار دعایی است که رد نمی شود.
دعای افطار: اللهم إنی لک صمت و بک آمنت و علیک توکلت و علی رزقک أفطرت .(بار اللّه تعالٰی برای تو روزه گرفتم و به تو ایمان آوردم وبرتو توکل کردم و بر رزق تو افطار نمودم).

دعای عیادت مریض:

از عبدالله بن عباس رضی الله عنهما روایت است که می گويد: رسول الله صلى الله عليه وسلم به عيادتِ باديه نشينی رفت و چون به عيادت کسی می رفت، می فرمود: «لا بَأسَ؛ طَهُورٌ إنْ شَاءَ اللهُ»: «مشکلی نيست؛ ان شاءالله که اين بيماری پاک کننده (ی گناهان) است».

دعای هنگام رفتن به گورستان:

السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُسْلِمِينَ، ‏‏‏‏‏‏وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لَاحِقُونَ، ‏‏‏‏‏‏نَسْأَلُ اللَّهَ لَنَا وَلَكُمُ الْعَافِيَةَ (سلام بر شما ای اهل و ساکن این سرزمین (گورستان) از مردان و زنان مؤمن و مسلمان، ما هم اگر اللّه تعالٰی بخواهد به شما خواهیم پیوست و برای خودمان و شما ازاللّه تعالٰی عافیت و سلامتی می‌طلبیم) .

دعای تسلیت گفتن به اهل میت:

إِنَّ ِللهِ مَا أَخَذَ، وَلَهُ مَا أَعْطَى وَكُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مُسَمَّى … فَلتَصْبِرْ وَلْتَحْتَسِبْ (همانا آنچه را که اللّه تعالٰی گرفت، از آنِ خودش بود، و آنچه را که داده است نیز مال خود او مى­باشد، مسلّماً هر چیز، میعاد معینى دارد،... لذا باید صبر کنى و امید ثواب داشته باشى)

دعا هنگام نهادن میت در قبر:

بِسْمِ اللهِ وَعَلَى مِلَّةِ رَسُوْلِ اللهِ (به نام اللّه تعالٰی و طبق سنّت رسول اللّه میت را در قبر مى‌گذارم) .

دعا بعد از دفن میت:

أَللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ أَللَّهُمَّ ثَبِّتْهُ (بار اللّه تعالٰی! او را بیامرز واو را (در پاسخ به سؤالات منکر ونکیر) ثابت قدم بدار) .